تفاوت «بازرسی» ، «کنترل کیفیت» و «تضمین کیفیت»
شنبه, ۳ اسفند ۱۳۹۲، ۰۴:۳۰ ق.ظ
مدیریت کیفیت در یک‌راستا و مرتبط با یکدیگر هستند، اما تفاوت‌های زیادی با هم دارند.در اینجا ضمن بررسی هر یک از این سه مفهوم مدیریت کیفیت، مقایسه‌ای جامع بین آنها خواهیم داشت.بطور کلی، سیستم‌های مدیریت کیفیت از آغاز تاکنون 4 سطح را پشت سر گذاشته‌اند:سطح نخست) بازرسی Inspectionسطح دوم) کنترل کیفیت Quality Controlسطح سوم) تضمین کیفیت Quality Assuranceسطح چهارم) مدیریت کیفیت فراگیر Total Quality Management--------------------------------------------------+ تعریف بازرسی(Inspection):بازرسی را می‌توان مجموعه فعالیت‌های «اندازه‌گیری، بررسی، و آزمایش» یک یا بیش از یک مشخصه‌ی محصول، کالا یا جنس، و مقایسه‌ی نتایج بدست آمده با الزامات مشخص شده به منظور دستیابی به «انطباق» یا «عدم انطباق» در هر مشخصه ذکر کرد. بازرسی می‌تواند توسط یک مهندس کنترل کیفیت یا بازرس QC و یا خود اپراتور انجام شود. در صنایع مختلف همچون نفت و گاز و پتروشیمی نیز بازرسی بسیار پرکاربرد است. بطور مثال، در صنایع نفت و گاز بازرس Coating وظیفه بررسی پوشش سطوح و رنگ و خوردگی لوله، فولاد، و غیره را با استفاده از تجهیزات مربوطه دارد که بیشتر مهندسین شیمی این کار را انجام می‌دهند. بازرسی تشخیص محور یا عیب محور است و بر روی خروجی نهایی متمرکز است تا آن را بررسی کند. در بازرسی ویژگی‌های کلیدی محصول مورد بررسی قرار می‌گیرند و فاقد بازخورد به منبع است. بازرسی هیچ مبنایی برای بهبود مستمر فراهم نمی‌کند و یک فرآیند کوتاه‌مدت است و توجه چندانی به آینده بلندمدت ندارد.
اگرچه بازرسی می‌تواند تضمین کند که 100 درصد محصولات و خدمات تحویلی به مشتریان خوب است، اما می‌تواند فرآیند بسیار هزینه‌زایی باشد، به ویژه برای تولید در حجم بالا، و اقلام بی‌ارزش. مثلا برای تولید میخ یا دگمه‌های پیراهن، بازرسی بیشتر ایجاد هزینه می‌کند. نتیجه بازرسی می‌تواند تشخیص قراضه بودن، دوباره‌کاری، اصلاح، و واگذاری (concession) باشد.--------------------------------------------------+ تعریف کنترل کیفیت(Quality Control):مجموعه فنون و اقدامات عملیاتی به منظور تحقق بخشیدن به الزامات کیفی است. کنترل کیفیت برای تشخیص مسائل مربوط به محصول یا خدمت طراحی شده است و از طریق روش‌ها، سیستم‌ها، ابزارها و فنون بازرسی توسعه یافته است. بیشتر تاکید آن بر روی بازخورد (feedback) است. اما مکانسیم اصلی آن کماکان مبتنی بر بازرسی است و مشخصه‌های فیزیکی محصول را بررسی می‌کند. متکی بر گزارش‌های بازرسی، مواد اولیه، کالیبراسیون، و ممیزی‌ها محدود است. نواقص محصول گزارش و تحلیل می‌شوند و تاحدودی اپراتورها را تشویق به بازرسی خودکار می‌کند.QC ارزیابی سیستماتیک کالاها و خدمات به منظور بررسی انطباق آنهاست. اما کیفیت را بهبود نمی‌دهد و تنها نواقص و عیوب را برجسته می‌کند. حتی در بسیاری از موارد ریشه‌ی نواقص را تشخیص نمی‌دهد.--------------------------------------------------تعریف تضمین کیفیت(Quality Assurance):کلیه فعالیت‌های برنامه‌ریزی شده و نظام‌مند اجرایی در سیستم کیفیت برای اطمینان خاطر از آنکه الزامات کیفی مورد نظر مشتری تحقق یافته است.در تضمین کیفیت بجای محصول، تاکید بر فرآیندهاست. هدف تشخیص نیست بلکه پیشگیری است. در تضمین کیفیت استفاده از ابزارهای مدیریت کیفیت همچون SPC، QFD و FMEA گسترش می‌یابد. سطوح عملکرد و هزینه‌های کیفیت معلوم هستند. استانداردهای مختلف کیفیت همچون ایزو 9000 و 9001 برای جلب رضایت مشتری پیاده‌سازی می‌شوند. در اینجا تایید کیفیت از سوی مشتری یا یک عامل طرف سوم انجام می‌شود. تضمین کیفیت بر روی فرآیند تولید یا تحویل محصول و خدمت با کیفیت متمرکز است. تضمین کیفیت در تلاش برای بهبود کل فرایند تولید محصول یا ارایه خدمت است. با بهبود مستمر فرآیند، کیفیت محصول یا خدمت نیز بهبود می‌یاید. شاید مهمترین تکنیک برای بهبود فرآیند که شالوده تضمین کیفیت و استانداردهای ایزو 9000 است، چرخه PDCA دکتر دمینگ باشد که مخفف برنامه‌ریزی، اجرا، بررسی، و اقدام است.Plan: برنامه‌ریزی برای بهبود فرآیند از طریق جستجوی مسائلی که کیفیت محصول یا خدمت را تحت تاثیر قرار می‌دهند.Do: بهبود فرآیندها با اجرای تغییرات کوچک برای به حداقل رساندن نواقص در فرآیندCheck: بررسی نتایج تولید به منظور دستیابی به سطح بهبود پیشبینی شدهAct: اقدام بر اساس آنچه درک کرده‌ایم و تعمیم آن به کل فرآیند.
